HFM

Monochord 2022

Cztery ballady Chopina trwają w sumie mniej niż czterdzieści minut. Nagrane na kompakcie – zostawiają sporo wolnego miejsca. Trochę go szkoda, ale czym uzupełnić program? Najprościej, monotematycznie, można by dodać np. którąś z sonat lub kilka nokturnów Chopina. Albo ballady Liszta czy Brahmsa. Krzysztof Moskalewicz poszedł innym tropem. Absolwent prestiżowych londyńskich konserwatoriów – Guildhall i Royal Academy of Music – na studiach poznał chińską kompozytorkę Sun Keting i zainspirował ją do napisania cyklu miniatur fortepianowych, które wraz z balladami złożyłyby się na niemal godzinny recital o szerokiej palecie nastrojów. Czy miało to sens? To zależy od nastawienia słuchacza. Ten, kto z góry uzna utwory Sun za dobrotliwe przerywniki „poważnej” treści, będzie zawiedziony. Tego, kto się w nie wsłucha, czeka intrygująca podróż przez cztery muzyczne krajobrazy. Zgodnie z tytułem to „Pocztówki” kolejno z: Chin, Finlandii, Portugalii i… pustej kartki. Sun kreatywnie czerpie z różnych źródeł, w tym impresjonizmu, jazzu (Gershwin, Jarrett), etno (fado). „Postcards” pobudzają wyobraź- nię, uwalniają energię. Czasem porywają żywiołowym rytmem; dają wykonawcy mnóstwo swobody, wręcz luzu. Przenosi się to w pewien sposób na interpretację ballad Chopina, a z pewnością nietypowy kontekst dźwiękowy daje nowy punkt słyszenia. Ciekawe, rozwijające, otwierające doświadczenie dla pianisty.

Hanna Milewska

DUX 2022

Puzon, zacny instrument dęty blaszany, od wykonawcy wymaga nie lada sprawności manualnej, od której zależy nie tylko szybkość i siła wydobywania dźwięku, lecz również jego wysokość. Co za tym idzie, instrumentalista musi mieć perfekcyjny słuch wysokościowy; a żeby w ogóle wydobyć dźwięk – musi dysponować też świetnym oddechem. Jako element składu orkiestry symfonicznej puzon rzadko otrzymuje partie solowe. Więcej pola do popisu ma w orkiestrach dętych i dixielandowych. Dzięki Kazimierzowi Serockiemu (1922- 1981) światowa literatura puzonowa powiększyła się o kilka cennych pozycji – żelaznych punktów programu konkursów dla młodych puzonistów. Wszystkie te kompozycje, w interpretacji poznańskiego instrumentalisty Wojciecha Jelińskiego i zaproszonych przez niego muzyków, ukazały się na płycie wydanej przez DUX. Utwory napisane na początku lat 50. XX wieku zachwycają energią przekazywaną przez puzon, poczuciem humoru, rzadkim mariażem sarkazmu i folkloru, a niekiedy – zaskakującym, iście pre-freejazzowym prowadzeniem linii melodycznej. „Swinging Music” na puzon, klarnet, fortepian i wiolonczelę lub kontrabas z 1974 roku to przykład muzyki preparowanej – niestandardowej, „ręcznej” ingerencji w emisję dźwięku; Serocki jawi się tu jako sonorysta-kolorysta. Wojciech Jeliński swą wirtuozerią, wrażliwością i inwencją czyni ze słuchaczy fanów puzonu. Ta płyta to hołd dla Serockiego i fonograficzne skrzydła dla puzonowych dzieł.

Hanna Milewska

Opus Series 2022

 

Kibicujemy akordeonowi. Jeszcze niedawno kojarzony głównie z folklorem, paryskim bulwarem lub z akompaniamentem do tanga, dziś coraz częściej gości w salach koncertowych i na płytach. Przybywa repertuaru przeznaczonego na ten instrument. Dyplomowany akordeonista przebojem wygrywa telewizyjny konkurs talentów, a rektorem stołecznej uczelni muzycznej jest wirtuoz akordeonu. I oto znów z przyjemnością prezentujemy na tych łamach fonograficzną premierę akordeonową – album z dwoma koncertami kompozytorów młodszego pokolenia, z młodym acz utytułowanym solistą. Koncert na akordeon i orkiestrę kameralną (2017) Macieja Zimki to 19-minutowy jednoczęściowy utwór o przejrzystej, zwartej konstrukcji i potoczystej narracji. Dominują ostinatowy, niepokojący rytm, brawurowe tempo i pasaże mknące na złamanie palców. Duże wrażenie robią odcinki liryczne, dialog z orkiestrą, a zwłaszcza ze skrzypcami solo. Tu czas się rozciąga jak miech akordeonu; niemal fizycznie doznajemy upływu sekund i minut. Koncert na akordeon ćwierćtonowy i orkiestrę kameralną (2022) Mikołaja Majkusiaka to rewelacja sonorystyczna. W trzech częściach rzadko spotykany instrument solowy brzmi kolejno jak uporczywy owad, odgłos maszyny i dziecinne organki. Całość składa się na ponuro-groteskową opowieść o, na przykład, końcu cywilizacji, ale niech każdy słyszy tam, co chce. Zimka i Majkusiak w osobie Wiesława Ochwata znaleźli idealnego wykonawcę.

Hanna Milewska

ECM 2022

W 1995 roku Paul Giger ze współ- pracownikami nagrał muzykę do filmu o XIX-wiecznym malarzu Giovannim Segastinim. Po kilku latach zarejestrował dodatkowy utwór, a cały materiał wydał na płycie „Ars Moriendi” – „Sztuka umierania”. To, z jednej strony, nawiązanie do średniowiecznej literatury parenetycznej, pouczającej wiernych, jak godnie zainscenizować swoje odejście ze świata doczesnego, z drugiej zaś – bardzo osobiste rozważania o stracie bliskiej osoby. Podtytuł albumu powinien brzmieć: „Pomiędzy” – życiem a śmiercią, ruchem a bezruchem, światłem i ciemnością, subtelnością i chropowatością, werbalnym i niewypowiedzianym, a nade wszystko: słyszalnym i niesłyszalnym. Muzycznym alter ego Gigera jest tu jego niezwykły instrument – violino d’amore, czyli barokowe skrzypce o pięciu strunach podstawowych i sześciu rezonansowych. Giger – absolutny wirtuoz – uzyskuje niesamowite efekty w cieniowaniu dynamiki i lekkości flażoletów, przy zastosowaniu dodatkowych działań perkusyjnych na pudle rezonansowym (wspaniała interpretacja szwajcarskiej pieśni „Guggisberglied”). Klawesyn, pozytyw oraz kwartet smyczkowy wzbogacają skład wykonawczy zarówno kompozycji Gigera, jak i kilku fragmentów dzieł Bacha. Znaczący wkład piękna wnosi altowy głos Franza Vitzthuma. Intrygującą zagadką pozostaje utwór „Die bösen Mütter” („Złe matki”), w któ- rym z otchłani dobiegają jakby jęki dzieci. Skrzypcowy lament nad nienarodzonymi? Wstrząsające.

Hanna Milewska

DUX 2022

Zawsze z przyjemnością omawiamy płyty, które nie tylko świadczą o maestrii wykonawców, lecz także stanowią fonograficzne prapremiery i odkrywają przed słuchaczami nową muzykę. Tak właśnie jest w przypadku albumu Marka Romanowskiego, kontrabasisty NOSPR-u i wykładowcy krakowskiej Akademii Muzycznej. Wraz z pianistką Hanną Holeksą przedstawia on trzy utwory na rzadki duet instrumentalny – kontrabasu z fortepianem. Sonata Sofii Gubaiduliny (1975) to muzyczna odpowiedź na zagadkę Sfinksa – opowieść o życiu człowieka, który najpierw chodzi na czterech nogach (niezdarne, ciężkawe, motoryczne odcinki dźwiękowe), następnie na dwóch (rozmaite meandry losu – udanie ilustrowane sonorystycznie), a na koniec na trzech (zamierający ruch kontrabasu, wspieranego nieskutecznie przez fortepianowego towarzysza, aż do agonii). Świetne dzieło, duchowa przygoda dla błyskotliwych interpretatorów i melomanów. Sonata Lowella Liebermanna (1987) pokazuje liryczne oblicze kontrabasu. Najciekawszy fragment jest oparty na materiale kontrabasowego solo z IV aktu opery „Otello” Verdiego. Instrument niewerbalnie wyra- ża tu burzę myśli i uczuć tytułowego bohatera. Ciekawy pomysł i wyborna realizacja. W sonacie Franka Proto (2012) najważ- niejszy jest dialog kontrabasu z fortepianem i wykorzystanie możliwości artykulacyjnych basu; synkopowane rytmy, wybijane na pudle rezonansowym, to owocna wyprawa na terytorium jazzu. Trzy sonaty, trzy klimaty, trzy narracje i dwoje wspaniałych wykonawców.

Hanna Milewska