HFM

Polscy przedstawiciele muzyki popularnej rzadko odnosili sukcesy za granicą. Swego czasu cieszyliśmy się z dokonań Basi Trzetrzelewskiej, która po współpracy z Alibabkami i Perfectem wystartowała na Zachodzie w formacji Matt Bianco, a następnie nagrała kilka dobrze przyjętych albumów jako solistka.
W ubiegłym roku wydała krążek „Butterflies” – piąty w dorobku.

Oprócz Basi – a znacznie wcześniej Ewy Demarczyk i Czesława Niemena – prawie żaden nasz artysta pop nie zyskał popularności poza Polską. Ta sytuacja może się wkrótce zmienić za sprawą Marty Złakowskiej i jej promotora – brytyjskiego wykonawcy, znanego pod pseudonimem Tricky.

Tricky
Naprawdę nazywa się Adrian Nicholas Matthews Thaws. Urodził się 27 stycznia 1968 roku. Dorastał w biednej dzielnicy Bristolu, Knowle West, zwanej potocznie białym gettem. Opowiada o tym w autobiografii pod wiele mówiącym tytułem „Za rogiem jest piekło”, która ukazała się w 2019 roku.
Matka przyszłego muzyka popełniła samobójstwo, gdy miał zaledwie cztery lata. Pochodzący z Jamajki ojciec nie poświęcał mu wiele uwagi, zajęty prowadzeniem studia muzycznego i kontaktami z półświatkiem. W efekcie wychowywała go babcia. Pomagały jej ciotki, które jednak nie stroniły od alkoholu, więc nie zawsze można było na nie liczyć.
Ciemnoskóry Tricky od wczesnych lat spotykał się z dyskryminacją. Najpierw on i jego biali koledzy ze względu na ubóstwo byli poniżani przez przedstawicieli zamożniejszych środowisk. Zdarzało się też, że nie wpuszczano ich do klubów w bogatych dzielnicach. Do tego dochodziła dyskryminacja na tle rasowym. Jako jeden z przykładów Tricky podaje początek lotu do Nowego Jorku, kiedy to stewardessa zatrzymała go, widząc, że zamierza zająć miejsce w klasie biznes. Z góry założyła, że nie ma właściwego biletu.
Nie bez powodu jednym z ulubionych zespołów Tricky’ego pozostaje formacja The Specials, wykonująca muzykę ska, punk i new wave, znana z takich hitów, jak „Too Much Too Young” i „Ghost Town”. „Współpracowali w niej zarówno czarni, jak i biali. Tak powinno być” – mówi.

Kariera w zespołach
Zanim Tricky zaczął samodzielnie tworzyć i nagrywać, był członkiem paru grup. Razem z Grantem Marshallem (znanym jako Daddy G) i Milesem Johnsonem oraz kilkoma innymi didżejami działał w formacji The Wild Bunch, której muzyka opierała się głównie na elektronice i samplach. Jednym z najbardziej znanych kawałków z tamtych czasów był utwór „Tearing Down The Avenue”. Do The Wild Bunch dołączyli również Robert Del Naja (pseudonim 3D) i Andrew Lee Isaac Vowles (Mushroom), z którymi Tricky w 1988 roku powołał do życia zespół Massive Attack. „Mam z 3D dziwną relację – twierdzi muzyk. – Kocha mnie, a jednocześnie nienawidzi.”
Współpraca Tricky’ego z grupą nie trwała długo. „W Massive Attack spotkali się artyści zakochani w muzyce – mówi Tricky. – Ale później zaczęły się spory o prawa autorskie i pieniądze, a sprawy czysto muzyczne zeszły na dalszy plan. Dlatego postanowiłem odejść. To nie była wina członków zespołu, ale biznesu.”
Grupa nagrała pięć albumów i nadal działa. Tricky’ego słychać na dwóch pierwszych krążkach. Z Massive Attack rozstał się w roku 1995  i rozpoczął karierę solową. Najwyraźniej jednak czuje sentyment do dawnych kolegów, bo od czterech lat znów bierze udział w okazjonalnych projektach.

Solo
Debiutancki solowy longplay „Maxinquaye” Tricky wydał w 1995 roku. „Nagrałem go z miłości do matki – mówi artysta o albumie zatytułowanym jej imieniem. – Właściwie to jej nie znałem, ale po premierze płyty widziałem w sklepach muzycznych jej imię i było to budujące.”
Główne partie wokalne „Maxinquaye” powierzył kobietom. Tak się zresztą dzieje na większości jego krążków. Pierwszą partnerką Tricky’ego w roli wokalistki była Martina Topley-Bird, która nagrywa też solowe płyty oraz współpracowała z formacjami Massive Attack i Gorillaz. Zaśpiewała na trzech krążkach Tricky’ego i urodziła mu córkę Mazy. Na kolejnych wydawnictwach przy mikrofonie zastąpiły ją inne piosenkarki.

Styl artysty jest określany mianem trip-hopu. Tricky należy do prekursorów tego gatunku, choć on sam nie identyfikuje się z tym określeniem. Twierdzi, że każda jego płyta jest inna, więc trudno jednoznacznie określić jego styl. Trip-hop to gatunek, w którym hip-hop łączy się z soulem, popem i muzyką elektroniczną. Na płytach przeważają spokojne, raczej mroczne utwory z mocnym, nisko schodzącym basem. Tricky czasem wciela się w rolę wokalisty, ale przede wszystkim jest producentem i kompozytorem.
Ma na koncie 14 albumów, z których najnowszy – „Fall To Pieces” – miał premierę 4 września 2020. Ciekawostką jest wydany trzy lata temu „Ununiform”. Został zarejestrowany w Berlinie, dokąd Tricky przeniósł się w 2015 roku, jednak większość kompozycji powstała w czasie jego pobytu w Moskwie. Gościnnie w utworze „Bang Boogie” wystąpił rosyjski raper Smoky Mo.

Tricky przyznaje, że na początku kariery potrzebował do komponowania trawki. „Nadal palę, ale dlatego, że lubię, a nie żeby sobie pomóc w studiu” – zapewnia.
Jego twórczość docenili artyści tej klasy co Madonna czy David Bowie. Beyoncé zaprosiła go na scenę w trakcie występu na festiwalu Glastonbury. Wykonali wtedy utwór „Baby Boy”. Widywano go także często z islandzką piosenkarką Björk: „Byliśmy z Björk w związku, ale ta znajomość jej nie służyła. To moja wina. Była dla mnie dobra, więc tym gorzej się z tym czułem. Zależało mi, żeby ją przeprosić, dlatego w utworze ‘Valentine’ zacytowałem fragment standardu ‘My Funny Valentine’, który interpretowała. Miałem nadzieję, że usłyszy to nagranie. Jest wspaniała.”
Twórczość Tricky’ego nie daje się zaszufladkować. On sam przyznaje, że czasem nie wie, co muzycznie robi. Większość jego utworów powstaje przypadkowo. Nad niektórymi płytami pracuje długo, ale już „False Idols” – jedną z najpopularniejszych w swoim dorobku – zarejestrował w zaledwie dwa tygodnie.
„Nikt nie brzmi tak jak ja, a ja nie brzmię jak ktokolwiek inny – twierdzi. – Nie jestem fanem Beatlesów i nie wiem, o co chodzi w ‘Żółtej łodzi podwodnej’. Nie mam wykształcenia muzycznego, więc moje dźwięki nie zawsze są zgodne z obowiązującymi regułami. Nie tworzę muzyki. To ona tworzy mnie.”

Złakowska
„Jesteśmy razem już dwa lata, a ja nadal nie potrafię wymówić jej nazwiska” – śmieje się Tricky. Martę Złakowską poznał w Polsce. Było prawie jak w bajce. Tricky przygotowywał się do występu w Krakowie, a wokalistka, z którą miał wówczas próbę, nie radziła sobie z piosenką. Trzeba było szybko znaleźć zastępstwo. Ktoś zasugerował Martę Złakowską, znaną z występów w miejscowym klubie. Do piosenkarki zadzwonił Wojciech Kwiatkowski. „Czy chciałabyś zaśpiewać dzisiaj z Trickym?” – zapytał. „Na początku nie wiedziałam, o co chodzi – wspomina Złakowska. – (…) Byłam totalnie zbita z tropu, ale odpowiedziałam: ‘Tak’.” Błyskawicznie wyruszyła do klubu „Kwadrat”, w którym odbywała się próba. „Po drodze włożyłam słuchawki. Puściłam single z nowej płyty. Nauczyłam się refrenu i tak przygotowana przyjechałam na spotkanie.”

Tricky był zaskoczony, że Złakowska zna jego utwór. Poprosił, żeby nauczyła się jeszcze jednej piosenki, a wieczorem wspólnie wystąpili na koncercie. Ponieważ współpraca wypaliła, muzyk zaprosił Złakowską na dalszą część europejskiej trasy, a po tournée – do studia. W efekcie mamy nową płytę Brytyjczyka z polską artystką w jednej z głównych ról. Złakowska śpiewa 9 z 11 piosenek. Dwie pozostałe wykonuje duńska wokalistka Nanna Oland Fabricius, znana jako Oh Land.
Marta Złakowska wyjątkowo się Tricky’emu spodobała. Jest skromna i nie pozuje na gwiazdę. Studiowała jazz w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nysie. Niezależnie od współpracy z Trickym śpiewa w działającym od 2012 roku krakowskim zespole Meeow. Do jednej z jego piosenek, zatytułowanej „Poli”, powstał teledysk.

„Fall To Pieces”
Na zawartość krążka „Fall To Pieces” wpłynęła osobista tragedia Tricky’ego. 8 maja 2020 roku jego ukochana córka Mazy Topley-Bird odebrała sobie życie. Miała zaledwie 24 lata i cierpiała na depresję. Pogrążony w żalu artysta opisał swój nastrój w utworze „Hate This Pain”. „Ona znała mnie najlepiej. Brakuje mi mojego dziecka (…). Chcę umrzeć.” Pełne goryczy słowa powtarza Złakowska, a atmosferę podkreśla wiolonczela, na której gra klasycznie wykształcona Marie-Claire Schlameus.
Muzyk powoli odzyskuje równowagę, jednak nie czuje się tak, jak dawniej. „Zdarzało się, że ludzie z mojego otoczenia, jak choćby moje babcie, odchodzili – mówi. – Ale zawsze udawało mi się z tym uporać. Tym razem jest inaczej. Po jej śmierci muzyka nie brzmi tak samo, jak przedtem.”

Dyskografia studyjna:
1995    Maxinquaye
1996    Nearly God
1996    Pre-Millennium Tension
1998    Angels with Dirty Faces    
1999    Juxtapose
2001    Blowback    
2003    Vulnerable
2008    Knowle West Boy
2010    Mixed Race    
2013    False Idols
2014    Adrian Thaws
2016    Skilled Mechanics
2017    Ununiform
2020    Fall to Pieces

Grzegorz Walenda