Roman Berger – muzyczne epitafia
- Kategoria: Historie
„Wierzę, że podstawowym wymiarem dzieła sztuki jest wymiar etyczny. «Wierzę» to znaczy: na pewno wiem, choć nie mam możliwości udowodnienia. W sztuce chodzi o Prawdę – tak jak w życiu.”
Roman Berger
Mieszkanie na pograniczu kultur i religii, zmienianie miejsc pobytu (dobrowolne lub wymuszone) dla twórczej jednostki jest skarbnicą doświadczeń, które przetwarza ona w dzieła artystyczne. Niedawno pisaliśmy o Janie Sztwiertni, kompozytorze ze Śląska Cieszyńskiego („Hi-Fi i Muzyka” 9/2020). Urodzony w 1911 roku, wychowany w ewangelickim domu sierot w Ustroniu, kształcił się w Cieszynie i w Katowicach – w konserwatorium, które powstało tam w latach 30. XX wieku. Jako nauczyciel pracujący w szkole w Wiśle, po wybuchu II wojny światowej padł ofiarą Intelligenzaktion Schlesien – planowej likwidacji polskiej elity intelektualnej na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim. Zginął w obozie koncentracyjnym w Mauthausen Gusen, mając zaledwie 29 lat. Religijność, protestancka pracowitość i umiłowanie polskości naznaczyły twórczość Sztwiertni. Żal, że nie dane mu było rozwinąć talentu.
Lata 60. XX wieku były czasem kontynuacji i… przełomów. Zimna wojna nabrała rozpędu, a filmy z Jamesem Bondem podkręcały wyobraźnię. Bito rekordy prędkości i fascynowano się nowymi technologiami. Nadal słychać było echa II wojny światowej, ale wchodzące w dorosłość roczniki chciały zacząć żyć po swojemu.
Właśnie wtedy zaczęły się bunty przeciwko starszej generacji, która jak zwykle „wiedziała lepiej”. Ale buntowano się też przeciw konfliktom zbrojnym, podziałom społecznym i innym niesprawiedliwościom. Co ciekawe, świat muzyki zareagował na to dość późno. Można śmiało powiedzieć, że pierwsza połowa dekady stanowiła kontynuację poprzedniej. Dopiero w drugiej połowie muzycy zaczęli zapuszczać włosy, częściej stosować przestery i wykorzystywać twórczą aktywność nie tylko do opowiadania o miłości. To oczywiście spore uproszczenie, ale przybliża ogólny klimat.
Jeżeli chodzi o tytułowe niezwykłe duety, to omawiana dekada nieszczególnie w nie obfitowała. Mimo to da się wytypować kilka ciekawych muzycznych spotkań.
Fale, chmury i dziury
- Kategoria: Historie
Ziemia, powietrze, ogień i woda – cztery żywioły tworzą teatr natury: scenerię przemian sił przyrody, arenę działań ludzkich i dramat zmagań człowieka z przyrodą. Muzyka o tym wszystkim opowiada, próbując stworzyć dźwiękową fotografię zjawisk natury (Preludium „Deszczowe” Des-dur, op. 28 nr 15 Chopina) lub szukając w nich inspiracji i metafor dla opowiadanych historii („Taniec ognia” de Falii z baletu „Czarodziejska miłość”).
W piątej części cyklu przybliżającego mniej znane płyty polskich wykonawców – Maryla Rodowicz. Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku artystka mogła sobie pozwolić na luksus grania nieco bardziej wysublimowanej muzyki. Skupić się na jakości realizacji, nie tracąc młodzieńczego ognia ani komercyjnego potencjału.
Za drzwiami białych domków
- Kategoria: Historie
Starożytni Trojanie jako kosmonauci; średniowieczny rycerz Tristan jako oficer amerykańskiej marynarki wojennej; XIX-wieczna zahukana góralka jako pokojówka w hotelu „Kasprowy” – to tylko kilka z brzegu przykładów scenicznego uwspółcześnienia czasu i okoliczności akcji oper z kanonu repertuarowego.
Oto czwarta część cyklu opowiadającego o polskich płytach, które zostały nieco zapomniane albo w swoim czasie niezauważone. Dziś trochę inaczej, bo zamiast trzech różnych sylwetek i trzech różnych płyt przedstawimy dwa albumy i tylko jedną postać. Ale za to jaką!
