HFM

DUX 2022

Puzon, zacny instrument dęty blaszany, od wykonawcy wymaga nie lada sprawności manualnej, od której zależy nie tylko szybkość i siła wydobywania dźwięku, lecz również jego wysokość. Co za tym idzie, instrumentalista musi mieć perfekcyjny słuch wysokościowy; a żeby w ogóle wydobyć dźwięk – musi dysponować też świetnym oddechem. Jako element składu orkiestry symfonicznej puzon rzadko otrzymuje partie solowe. Więcej pola do popisu ma w orkiestrach dętych i dixielandowych. Dzięki Kazimierzowi Serockiemu (1922- 1981) światowa literatura puzonowa powiększyła się o kilka cennych pozycji – żelaznych punktów programu konkursów dla młodych puzonistów. Wszystkie te kompozycje, w interpretacji poznańskiego instrumentalisty Wojciecha Jelińskiego i zaproszonych przez niego muzyków, ukazały się na płycie wydanej przez DUX. Utwory napisane na początku lat 50. XX wieku zachwycają energią przekazywaną przez puzon, poczuciem humoru, rzadkim mariażem sarkazmu i folkloru, a niekiedy – zaskakującym, iście pre-freejazzowym prowadzeniem linii melodycznej. „Swinging Music” na puzon, klarnet, fortepian i wiolonczelę lub kontrabas z 1974 roku to przykład muzyki preparowanej – niestandardowej, „ręcznej” ingerencji w emisję dźwięku; Serocki jawi się tu jako sonorysta-kolorysta. Wojciech Jeliński swą wirtuozerią, wrażliwością i inwencją czyni ze słuchaczy fanów puzonu. Ta płyta to hołd dla Serockiego i fonograficzne skrzydła dla puzonowych dzieł.

Hanna Milewska

Opus Series 2022

 

Kibicujemy akordeonowi. Jeszcze niedawno kojarzony głównie z folklorem, paryskim bulwarem lub z akompaniamentem do tanga, dziś coraz częściej gości w salach koncertowych i na płytach. Przybywa repertuaru przeznaczonego na ten instrument. Dyplomowany akordeonista przebojem wygrywa telewizyjny konkurs talentów, a rektorem stołecznej uczelni muzycznej jest wirtuoz akordeonu. I oto znów z przyjemnością prezentujemy na tych łamach fonograficzną premierę akordeonową – album z dwoma koncertami kompozytorów młodszego pokolenia, z młodym acz utytułowanym solistą. Koncert na akordeon i orkiestrę kameralną (2017) Macieja Zimki to 19-minutowy jednoczęściowy utwór o przejrzystej, zwartej konstrukcji i potoczystej narracji. Dominują ostinatowy, niepokojący rytm, brawurowe tempo i pasaże mknące na złamanie palców. Duże wrażenie robią odcinki liryczne, dialog z orkiestrą, a zwłaszcza ze skrzypcami solo. Tu czas się rozciąga jak miech akordeonu; niemal fizycznie doznajemy upływu sekund i minut. Koncert na akordeon ćwierćtonowy i orkiestrę kameralną (2022) Mikołaja Majkusiaka to rewelacja sonorystyczna. W trzech częściach rzadko spotykany instrument solowy brzmi kolejno jak uporczywy owad, odgłos maszyny i dziecinne organki. Całość składa się na ponuro-groteskową opowieść o, na przykład, końcu cywilizacji, ale niech każdy słyszy tam, co chce. Zimka i Majkusiak w osobie Wiesława Ochwata znaleźli idealnego wykonawcę.

Hanna Milewska

ECM 2022

W 1995 roku Paul Giger ze współ- pracownikami nagrał muzykę do filmu o XIX-wiecznym malarzu Giovannim Segastinim. Po kilku latach zarejestrował dodatkowy utwór, a cały materiał wydał na płycie „Ars Moriendi” – „Sztuka umierania”. To, z jednej strony, nawiązanie do średniowiecznej literatury parenetycznej, pouczającej wiernych, jak godnie zainscenizować swoje odejście ze świata doczesnego, z drugiej zaś – bardzo osobiste rozważania o stracie bliskiej osoby. Podtytuł albumu powinien brzmieć: „Pomiędzy” – życiem a śmiercią, ruchem a bezruchem, światłem i ciemnością, subtelnością i chropowatością, werbalnym i niewypowiedzianym, a nade wszystko: słyszalnym i niesłyszalnym. Muzycznym alter ego Gigera jest tu jego niezwykły instrument – violino d’amore, czyli barokowe skrzypce o pięciu strunach podstawowych i sześciu rezonansowych. Giger – absolutny wirtuoz – uzyskuje niesamowite efekty w cieniowaniu dynamiki i lekkości flażoletów, przy zastosowaniu dodatkowych działań perkusyjnych na pudle rezonansowym (wspaniała interpretacja szwajcarskiej pieśni „Guggisberglied”). Klawesyn, pozytyw oraz kwartet smyczkowy wzbogacają skład wykonawczy zarówno kompozycji Gigera, jak i kilku fragmentów dzieł Bacha. Znaczący wkład piękna wnosi altowy głos Franza Vitzthuma. Intrygującą zagadką pozostaje utwór „Die bösen Mütter” („Złe matki”), w któ- rym z otchłani dobiegają jakby jęki dzieci. Skrzypcowy lament nad nienarodzonymi? Wstrząsające.

Hanna Milewska

DUX 2022

Zawsze z przyjemnością omawiamy płyty, które nie tylko świadczą o maestrii wykonawców, lecz także stanowią fonograficzne prapremiery i odkrywają przed słuchaczami nową muzykę. Tak właśnie jest w przypadku albumu Marka Romanowskiego, kontrabasisty NOSPR-u i wykładowcy krakowskiej Akademii Muzycznej. Wraz z pianistką Hanną Holeksą przedstawia on trzy utwory na rzadki duet instrumentalny – kontrabasu z fortepianem. Sonata Sofii Gubaiduliny (1975) to muzyczna odpowiedź na zagadkę Sfinksa – opowieść o życiu człowieka, który najpierw chodzi na czterech nogach (niezdarne, ciężkawe, motoryczne odcinki dźwiękowe), następnie na dwóch (rozmaite meandry losu – udanie ilustrowane sonorystycznie), a na koniec na trzech (zamierający ruch kontrabasu, wspieranego nieskutecznie przez fortepianowego towarzysza, aż do agonii). Świetne dzieło, duchowa przygoda dla błyskotliwych interpretatorów i melomanów. Sonata Lowella Liebermanna (1987) pokazuje liryczne oblicze kontrabasu. Najciekawszy fragment jest oparty na materiale kontrabasowego solo z IV aktu opery „Otello” Verdiego. Instrument niewerbalnie wyra- ża tu burzę myśli i uczuć tytułowego bohatera. Ciekawy pomysł i wyborna realizacja. W sonacie Franka Proto (2012) najważ- niejszy jest dialog kontrabasu z fortepianem i wykorzystanie możliwości artykulacyjnych basu; synkopowane rytmy, wybijane na pudle rezonansowym, to owocna wyprawa na terytorium jazzu. Trzy sonaty, trzy klimaty, trzy narracje i dwoje wspaniałych wykonawców.

Hanna Milewska

DUX 2022

Godzinny materiał zarejestrowano w roku 2017, lecz warto było czekać kilka lat na jego wydanie, zarówno ze względów artystycznych, jak i realizacyjnych (świetnie wykorzystana akustyka auli Szkoły Muzycznej im. Karłowicza w Poznaniu). Na debiutancki album Michał Gajda wybrał trzy współczesne koncerty na akordeon i orkiestrę kameralną, skomponowane w latach: 1986 („Concerto classico” Bronisława Kazimierza Przybylskiego), 1989 („Concerto” Krzysztofa Olczaka) i 1994 („Opale concerto” Richarda Galliano). Dzieła Galliano i Przybylskiego łączy wiele podobieństw. Trwają około 22 minut. Składają się z trzech tradycyjnie zróżnicowanych tempem i klimatem części, a orkiestra traktowana jest głównie jako masywna ściana akompaniamentu. W częściach skrajnych akordeonowy solista wyrusza w regularnie rytmizowaną podróż pociągiem pospiesznym. W czę- ściach środkowych oddaje się nastrojom melancholijno-refleksyjnym. W tej dość sztywnej i przewidywalnej formie Michał Gajda potrafi wywalczyć sobie sporo swobody, niuansując dynamikę i akcentację, pięknie frazując (zwłaszcza w „kadencyjnym” odcinku I części koncertu Przybylskiego). Jednak pełną akordeonową piersią-miechem może odetchnąć dopiero w 16-minutowym dziele Olczaka o pomysłowej narracji i znakomitej orkiestracji, obdarzającej instrumenty indywidualną osobowością i opartej na dialogu wewnątrz orkiestry oraz między jej muzykami i solistą. Gajda, Olczak – brawo!

Hanna Milewska